Ratusz
Dzieje Miasta Częstochowy

Najbardziej reprezentacyjnym obiektem Muzeum Częstochowskiego jest dawny Ratusz przy pl. Biegańskiego. Prezentowane są w nim: stała wystawa historyczna Dzieje Miasta Częstochowy oraz ekspozycje czasowe. Część archeologiczna wystawy stałej ukazuje pradzieje ziemi częstochowskiej od początków osadnictwa aż po kres starożytności. Wśród najciekawszych eksponatów zobaczyć można m.in.: kości mamuta, czaszkę i kości niedźwiedzia jaskiniowego, obiekty z epoki kamienia, pochówki kultury łużyckiej i przeworskiej. W części historycznej ekspozycji oglądać można m.in. dokumenty, mapy, makietę zamku olsztyńskiego, narzędzia gospodarcze, skarby monet, pieczęcie miasta Częstochowy oraz sztychy przedstawiające oblężenie twierdzy Jasna Góra przez wojska szwedzkie w XVII w., a także militaria. Na piętrze Ratusza prezentowana jest część wystawy poświęcona utracie i odzyskiwaniu niepodległości w latach 1794-1921. Znajdziemy tu m.in. liczne mapy, militaria z okresu insurekcji kościuszkowskiej oraz napoleońskiego. Na wystawie zaprezentowano też rozwój Częstochowy jako ośrodka przemysłowego, zwłaszcza włókienniczego i chemicznego, który rozpoczął się pod koniec XIX w. Zabudowę miasta – z przełomu XIX i XX w. – można oglądać w zaaranżowanym fotoplastykonie.
Z wieży Ratusza, posiadającej przeszkloną część widokową, można podziwiać panoramę miasta z towarzyszącymi jej zdjęciami dawnej Częstochowy.

Galeria Dobrej Sztuki
Sztuka Polska XIX i XX wieku
Obraz Częstochowy i okolic w twórczości Adriana Mikołaja Głębockiego (1833-1905) (prezentacja czasowa w ramach wystawy stałej Sztuka Polska XIX i XX wieku)

W Galerii Dobrej Sztuki można zwiedzać stałą wystawę malarstwa i grafiki polskiej z kolekcji własnej zatytułowaną Sztuka Polska XIX i XX wieku oraz wystawy czasowe. Ekspozycja stała prezentuje dzieła z okresu Młodej Polski (przełom XIX i XX w.) oraz twórczość artystyczną powstałą w latach międzywojennych. Daje całościowy przegląd nurtów, tematów i motywów występujących w sztuce po 1945 r., pokazuje jej ewolucję, przemiany formalne i stylistyczne. W pierwszej części ekspozycji zobaczyć można m.in. prace Jacka Malczewskiego, Józefa Mehoffera, Wojciecha Weissa, Stanisława Wyspiańskiego, Leona Wyczółkowskiego, Włodzimierza Tetmajera, Stanisława Wyspiańskiego. W części wystawy poświęconej sztuce polskiej okresu międzywojnia pokazujemy m.in. prace Stefana Gierowskiego, Andrzeja i Zbigniewa Pronaszków, Rafała Malczewskiego, Jana Cybisa. Sztukę drugiej połowy ubiegłego stulecia reprezentują m.in. dzieła Tadeusza Kantora, Marii Jaremy, Jonasza Sterna, Jerzego Nowosielskiego, Erny Rosenstein. Jedna z sal ekspozycyjnych wystawy stałej przeznaczona jest do prezentacji o charakterze czasowym. Pokazywane są w niej prace z kolekcji grafiki i rysunku Muzeum Częstochowskiego.

Rezerwat Archeologiczny
Z mroku dziejów – kultura łużycka
Cmentarzysko kultury łużyckiej zachowane „in situ”

Pawilon mieści odkryty w trakcie wielokrotnych badań wykopaliskowych i zachowany „in situ” (w miejscu odkrycia) fragment cmentarzyska ludności kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza, datowany na lata 750–550 p.n.e., na którym możemy zobaczyć pochówki szkieletowe i ciałopalne. Tej prezentacji towarzyszy wystawa stała przybliżająca kulturę łużycką zatytułowana Z mroku dziejów, na której zobaczyć można naczynia ceramiczne, ozdoby, narzędzia i broń. Ekspozycja posiada udogodnienia dla osób z niepełnosprawnościami: specjalną makietę tyflograficzną cmentarzyska oraz przewodnik zapisany alfabetem Braille`a. Rezerwat jest unikatowy. Mieści on jedyne na świecie cmentarzysko ludności kultury łużyckiej okresu halsztackiego, które zachowano „in situ”.

Dom Poezji – Muzeum Haliny Poświatowskiej
Ekspozycja poświęcona życiu i twórczości literackiej wybitnej polskiej poetki

W budynku, w którym częstochowska poetka Halina Poświatowska mieszkała po II wojnie światowej, mieści się dziś muzeum z wystawą stałą, poświęconą jej życiu i twórczości literackiej. Znajdują się z w nim liczne dokumenty, listy, tomiki wierszy, maszyna do pisania, fragmenty autobiograficznej książki Opowieść do przyjaciela, fotografie, które stanowią komentarz do kolejnych etapów życia nieuleczalnie chorej na serce poetki. Zatopione w tekstach Haliny Poświatowskiej pragnienie intensywności przeżyć, miłość, ból przemijania znalazły odbicie w wierszach, które na krok nie odstępują zwiedzających.

Muzeum Górnictwa Rud Żelaza
Dzieje górnictwa rud żelaza

Muzeum Górnictwa Rud Żelaza jest jedyną tego rodzaju placówką w kraju, która pokazuje dzieje i rozwój górnictwa rudnego w Polsce. Stanowi w całości model najbardziej charakterystycznych dla kopalnictwa rud żelaza wyrobisk podziemnych w skali naturalnej. Mieści się w podziemnych korytarzach wydrążonych w latach 1974-1976 pomiędzy Pawilonami Wystawienniczymi Muzeum Częstochowskiego w Parku im. ks. Stanisława Staszica. Prezentowana jest w nim ekspozycja stała Dzieje górnictwa rud żelaza upamiętniająca wielowiekową tradycję górnictwa rudnego charakterystycznego dla regionu częstochowskiego. W muzeum, znajdującym się od 2009 r. na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, można oglądać wyposażenie z kilku kopalń, takich jak Rudniki, Wręczyca, Barbara i Szczekaczka w Brzezinach. Zaprezentowano w nim maszyny i narzędzia ukazujące pracę górników, a także historyczne metody wydobywania rud żelaza. Osoby zainteresowane tematyką z zakresu historii górnictwa mogą poszerzyć wiedzę dzięki pomocy przewodnika multimedialnego oraz filmu pt. Z dziejów górnictwa rud żelaza, zrealizowanego w końcowym etapie funkcjonowania ostatnich kopalń rud żelaza.

Muzeum Żydów Częstochowian
Żydzi Częstochowianie

We wnętrzach zabytkowej kamienicy mieszczańskiej prezentowana jest wystawa stała Żydzi Częstochowianie. Eksponowane są na niej zdjęcia, dokumenty, pamiątki z całego świata, związane z historią częstochowskich Żydów, a także obiekty takie jak m.in. makieta nieistniejącej dziś Nowej Synagogi, reprodukcja projektu wnętrza Starej Synagogi autorstwa Pereca Willenberga czy rzeźba Samuela Willenberga, pochodząca z cyklu prac przywołujących tragiczne sceny z obozu w Treblince. Do najcenniejszych eksponatów należą oryginalne kafle, którymi wyłożona była posadzka Nowej Synagogi, oraz nieliczne ocalałe pamiątki (balsaminka, jad, filakterie, tas, szofar, świecznik chanukowy czy zwój tory), które przetrwały czasy II wojny światowej. Ekspozycja ma na celu pokazanie przedwojennej, wielokulturowej Częstochowy w kontekście żydowskiej kultury. Przybliża wkład, jaki mieli Żydzi w rozwój społeczny, ekonomiczny i kulturalny miasta.

Stary Ratusz
Historia Częstochowy – miasta nad Wartą

W pawilonie muzealnym, mającym charakter rezerwatu archeologiczno-architektonicznego, prezentowane są relikty piwnic pierwszego miejskiego częstochowskiego Ratusza wraz z wystawą stałą Historia Częstochowy – miasta nad Wartą. Na ekspozycji zobaczyć można artefakty pochodzące z archeologicznych badań wykopaliskowych na Starym Rynku i w jego okolicach, m.in. naczynia ceramiczne, fragmenty kafli piecowych, naczyń szklanych, skarby monet i dewocjonalia oraz wiele innych obiektów, które świadczą o bogatej historii tego miejsca. Zakres chronologiczny wystawy obejmuje czasy funkcjonowania Ratusza – od XVI do początku XIX w. – i przybliża jego historię na tle dziejów miasta. Wystawę wzbogacają liczne aplikacje multimedialne oraz gra edukacyjna dla najmłodszych, pozwalające interaktywnie poszerzyć wiedzę. Są one dostępne również na stronie internetowej: staryrynek.muzeumczestochowa.pl. Część muzealna kompleksu mieszczącego się na Starym Rynku znajduje się podziemiach obiektu, w części naziemnej znajduje się kawiarnia.