Ochrzcić (ocalić) grodzisko Gąszczyk! Piknik rycersko-archeologiczny w 1050. rocznicę Chrztu Polski

3-4 września 2016, sobota godz. 10-18.00, niedziela godz. 10.00-17.00

Grodzisko Gąszczyk w Mstowie-Podlesiu

Muzeum Częstochowskie zostało zaproszone przez Gminę Mstów do udziału w Pikniku rycersko-archeologicznym na Grodzisku Gąszczyk.

 Grodzisko „Gąszczyk” w Mstowie-Podlesiu zlokalizowane jest na Wyżynie Częstochowskiej, na wzgórzu znajdującym się nad przełomowym odcinkiem rzeki Warty, na jej prawym brzegu, tuż obok wschodniej granicy miasta Częstochowy. Skalno-wyżynne grodzisko zajmuje powierzchnię ok. 0,98 hektara, posiada kształt owalny zbliżony do nieregularnego czworokąta, otoczone jest wałem kamienno-ziemnym. Przy jego budowie wykorzystano naturalne ukształtowanie terenu. Północną i zachodnią część pierścienia wału wzniesiono nad stromym zboczem. Od strony łatwo dostępnej tj. od wschodu znajduje się podwójny wał i sucha fosa.

Stanowisko badane było w niewielkim zakresie przez A. Kraussa w 1957 roku oraz W. Błaszczyka w 1966 roku, obaj badacze natrafili na materiały datowane na wczesną epokę żelaza oraz wczesne średniowiecze. W latach 2010-12 na terenie grodziska prowadzili badania wykopaliskowe archeolodzy z Muzeum Częstochowskiego. Badania były finansowane ze środków Muzeum Częstochowskiego i Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Celem prac archeologicznych było przebadanie stanowiska w północno-wschodnim rejonie majdanu oraz określenie stanu zachowania i charakteru odkrytych obiektów archeologicznych. Badania potwierdziły wcześniejsze ustalenia o funkcjonowaniu w tym miejscu w pradziejach osady związanej z ludnością kultury łużyckiej, datowanej na 800-550 lat p.n.e. oraz grodziska wczesnośredniowiecznego z II poł. IX – poł. X w.

Odkryte zostały wczesnośredniowieczne obiekty o charakterze mieszkalnym, przedmioty żelazne, oprawa wykonana z poroża jelenia, materiał ceramiczny oraz tzw. prażnica. Prażnica jest prostokątną brytfanną z zaokrąglonymi narożnikami. Na podstawie rekonstrukcji można określić jej długość na ok. 70 cm i szerokość około 40 cm. Powierzchnia wewnętrzna jest wygładzona i posiada ślady domieszki piasku oraz nieliczne ślady organiczne. Wykonana jest z wymodelowanej ręcznie, słabo wypalonej gliny, z domieszką węgli drzewnych, słomy i traw oraz różnej wielkości kamieni owalnych i ostrych odprysków krzemiennych.

Ułamki prażnic datowanych przeważnie na VII–X wiek są często spotykane wśród materiałów pochodzących ze stanowisk wczesnośredniowiecznych, zlokalizowanych na terenach zasiedlonych przez Słowian. Jednak rzadko udaje się je zrekonstruować niemal w całości, jak w przypadku obiektu znalezionego na Gąszczyku. Funkcja tego typu przedmiotów była jak się wydaje dość szeroka, związana nie tylko z prażeniem, podsuszaniem zboża, oczyszczaniem ziaren od plew, ale również z przygotowywaniem posiłków. Prażnice wykorzystywano prawdopodobnie także jako źródło ciepła po rozsypaniu na nich żarzącego się węgla drzewnego. Mogły być przenoszone do wnętrza domostw. Ponadto na stanowisku odkryto obiekty kultury łużyckiej o charakterze mieszkalnym i gospodarczym oraz towarzyszący mu liczny materiał ceramiczny, fragmenty kości zwierzęcych (bydła, owcy/kozy, świni, konia, dzika, bobra) oraz ozdobę metalową – szpilę brązową. Informacje o przeprowadzonych pracach archeologicznych zamieszczone są w roczniku Muzeum Częstochowskiego t.11, 12.

/Magdalena Wieczorek-Szmal/