WOKÓŁ KOLEKCJI

Zapraszamy na NOWY CYKL WYKŁADÓW podejmujących zagadnienia z dziedzin reprezentowanych w Muzeum Częstochowskim: archeologii, historii, sztuki, przyrody, etnografii, przybliżających kolekcję, prezentujących wybrane muzealia.

…w ramach 115-lecia Muzeum Częstochowskiego…

I SPOTKANIE
15 lutego 2020 (sobota), g. 15.30
Ratusz

Rewolwery, strzelby, kartacze… opowieść o broni czarnoprochowej ze zbiorów Muzeum Częstochowskiego, spotkanie z Mariuszem Grzybem (Dział Historii Muzeum Częstochowskiego).

wejście na wydarzenie z karnetem lub kartą Muzeum Częstochowskiego

***

Rozpowszechnione w okresie napoleońskim karabiny z zamkiem skałkowym, zwanym również krzesanym, miały okazję zawojować cały prawie kontynent. W czasie tego dziejowego etapu cywilizacji europejskiej wyprodukowano ich setki tysięcy. Gdy więc po 1815 r. umilkł odgłos równego kroku cesarskich gwardii, armie zmniejszyły swe stany, a niepotrzebna już broń wypełniła pomieszczenia arsenałów. Tak z pół bitewnych zeszły ogromne nadwyżki świetnych francuskich karabinów i karabinków systemu AN IX. Dużo gorsza była jakościowo broń pruska oraz austriacka i będąca ich kopią produkcja rosyjskich zakładów w Tule. Były to egzemplarze sprawdzone w warunkach bojowych, cenione przez oficerów i żołnierzy i wydawało się, że wynalazek francuskiego chemika hr. Bertoleta i jego kontynuatora Anglika J.A. Forsythe’a – wykorzystanie właściwości wybuchowych piorunianu rtęci do inicjowania strzału – nie ma przed sobą większych perspektyw.

Sytuację diametralnie zmieniło wynalezienie Kapiszona. Mały mosiężny kapelusik wypełniony niewielką ilością piorunianu rtęci, uderzony wybuchał gwałtownie, co mogło służyć do inicjowania zapłonu prochu w lufie. Strzelcowi nie groziło już zdmuchnięcie prochu z panewki ani jego zawilgocenie, które dotychczas wyłączało ok. 25% karabinów z każdej salwy. Proces ładowania był krótszy o połowę, a posiadanie zdrowych zębów na przedzie do rozgryzania ładunków nie było już elementem niezbędnym do służby wojskowej.

Mimo to nowy zamek zwany kapiszonowym albo też perkusyjnym zawitał najpierw do myśliwych, potem do strzelectwa sportowego i dopiero na końcu do armii. Proch i kulę nadal nabijano, przepychając je przez cały przewód lufy, jednak proch na panewce zastąpił półcentymetrowy kapiszon. Trzeba było go dokładnie ułożyć na kominku zamka, co w trudnych warunkach pogodowych, np. podczas mrozu, mogło być trudne, ale generalnie przyspieszyło proces ładowania, zwłaszcza w broni gładkolufowej.

Rozwiązaniem ułatwiającym ładowanie broni był austriacki system Augustin. W przypadku sztucerów, czyli broni o gwintowanej lufie, problem zaczynał się w czasie długotrwałych bitew, gdy osadzający się w lufie nagar utrudniał przepchnięcie kuli przez cały przewód lufy. Dodatkowo, aby wykorzystać w pełni swoje właściwości, kula powinna szczelnie przylegać do gwintowanych ścian lufy. Spowodowało to pojawienie się szeregu rozwiązań, takich jak system Thouvenin, pocisk kompensacyjny Lorenza czy pocisk Minie. Wszystko to prowadziło to zwiększenia siły ognia, aby strzelać szybciej, celniej i na dłuższe dystanse. Prawdziwą rewolucją okazało się jednak zastosowanie przez Prusaków karabinu Dreyse M 1841. Karabin ten zdeklasował austriacką broń ładowaną odprzodowo – zwłaszcza karabin M1854 Augustin.

Po klęsce Austrii w bitwie pod Sadową kraje Europy podjęły próbę zlikwidowania przewagi Prus. Doprowadziło to do pojawienia się całego szeregu ciekawych rozwiązań, takich jak francuski system Tabatriere, austriacki Wenzla czy bawarski Werder z zamkami uchylnymi czy zapadniowymi. Na świecie pojawiły się karabiny Chassepot i wkrótce potem Mauser, rozwiązania znane do dziś. W czasie spotkania będzie można obejrzeć wiele z tych rozwiązań.

/Mariusz Grzyb/