Częstochowski rynek dewocjonaliów w latach PRL-u

W ramach cyklu spotkań i wykładów: „Przeciw banałowi i tandecie. Zapomniane dziedzictwo fabryki Czyn” towarzyszących wystawie „Czyn-iac piękno. Działalność częstochowskiej Fabryki Wyrobów Ceramicznych «Czyn»” 7 czerwca 2022 r o godz. 18.00 w Galerii Dobrej Sztuki Muzeum Częstochowskiego odbędzie się prelekcja dr Katarzyny Sucharkiewicz „Częstochowski rynek dewocjonaliów w latach PRL-u” (spotkanie przełożone z 3 czerwca 2022 r.).

Tematyka prelekcji ogniskować się będzie wokół zagadnienia częstochowskiego rynku dewocjonaliów w latach PRL-u.

Poszukamy odpowiedzi na pytanie, jak funkcjonowała ta branża w trudnych latach powojennych i jaką szansę rozwoju miała wówczas fabryka „Czyn”, prywatna wytwórnia zajmująca się produkcją artystycznych pamiątek religijnych.

W 2. połowie l. 40. XX w., w momencie gdy zespół artystów „Czynu” wkraczał na ten rynek, Częstochowa przyciągała setki tysięcy pątników i była ważnym krajowym ośrodkiem wytwórczości artykułów religijnych.

Tuż po wojnie w Częstochowie branżę dewocjonaliów reprezentowały liczne prywatne wytwórnie działające głównie w okolicach klasztoru. Powstawały w nich różańce, krzyże, medaliki, przybory kościelne, obrazy, figury. Dewocjonalia produkowano również w wielu domach przy ulicy św. Rocha, gdzie miał siedzibę „Czyn”. W jednym z numerów „Życia Częstochowy” z 1947 r. podano, że w mieście działało 45 prywatnych przedsiębiorstw produkujących dewocjonalia.

Wraz z upływem lat sytuacja producentów pamiątek religijnych stawała się coraz trudniejsza. Wytwórczość dewocjonaliów została już pod koniec l. 40. XX w. znacznie ograniczona, a uzyskanie zgody na wyrób „dewocji” było praktycznie niemożliwe. Dewocjonaliści byli w Częstochowie mocno prześladowani, kontrolowani, a nawet osadzani w aresztach. W okresie PRL-u nie zaprzestano produkcji przedmiotów religijnych, ale wytwarzano je w konspiracji, w piwnicach, budynkach gospodarczych, na strychach. Prywatne zakłady zamykano. Branżę zmonopolizowały przedsiębiorstwa państwowe: „Veritas” i „Ars Christana”. Nie pozwalano na czysto sakralne sprofilowanie produkcji, dopuszczając jedynie 30% dewocjonaliów, przy 70% tzw. fantazji (ozdobnych figurek, wazoników, tancerek). Fabrykę „Czyn” przejęły w 1953 r. Częstochowskie Zakłady Przemysłu Terenowego nr 4. Jej zamknięcie było przejawem PRL-owskiej rzeczywistości i trudnych uwarunkowań gospodarczo-politycznych, następstwem zjawiska doktrynalnej likwidacji prywatnej przedsiębiorczości w Polsce w 2. połowie l. 40. i na początku l. 50. XX w.

Prelegentka przywoła relacje właścicieli częstochowskich zakładów produkujących dewocjonalia, artystów i wytwórców związanych z tą branżą.

Zachęcamy do uczestnictwa w wydarzeniu, podzieleniu się wspomnieniami i spostrzeżeniami na temat poruszanej problematyki.

Katarzyna Sucharkiewicz

Wystawa „Czyn-iac piękno. Działalność częstochowskiej Fabryki Wyrobów Ceramicznych «Czyn»” powstała w ramach dwuletniego zadania dofinansowanego ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz Gminy Miasta Częstochowy

Wejście na prelekcję w ramach promocyjnego wstępu do Galerii Dobrej Sztuki w cenie 1 zł