Spotkania z historią. Wykład: Józef Haller i “Błękitna Armia” wygłosi prof. dr hab. Janusz Zuziak

Ratusz
5 czerwca 2018, g. 18.00
wstęp wolny

Zapraszamy na kolejny z wykładów zorganizowanych w czas obchodów jubileuszu odzyskania przez Polskę Niepodległości.

GEN. JÓZEF HALLER (1873–1960)
„BŁĘKITNY GENERAŁ”

Józef Haller urodził się w Jurczycach pod Krakowem, w starej patrycjuszowskiej rodzinie. Ukończył Wojskową Wyższą Szkołę Realną w Hranicach (Maehrisch-Weisskirchen), a następnie Akademię Wojskową w Wiedniu na wydziale artylerii. W latach 1895–1910 służył w 11 Pułku Artylerii we Lwowie i Stanisławowie.
Pełnił funkcję instruktora, a następnie komendanta w jednorocznej ochotniczej szkole oficerskiej artylerii. Przeprowadził reformę nauczania, usuwając zdemoralizowanych zawodowych oficerów ze stanowisk instruktorskich i zastępując ich ochotnikami. Wprowadził do szkół oficerskich język polski, powołując się na uchwały parlamentu wiedeńskiego, które dopuszczały częściowe używanie języka polskiego w wojsku. Za osiągnięcie znakomitych wyników otrzymał najwyższe austriackie odznaczenie wojskowe – Wojskowy Medal Zasługi (Signum Laudis).
Po wystąpieniu z wojska poświęcił się pracy społecznej. Działał aktywnie w ruchu spółdzielczym. W 1912 r. objął stanowisko inspektora w Towarzystwie Kółek Rolniczych, związał się także z powstającym od 1911 r. ruchem skautowym i Towarzystwem Gimnastycznym „Sokół”. Zajmował się tam m.in. militaryzacją „Sokoła”, a także spolszczeniem ruchu skautowego i przekształceniem go w harcerstwo.
Od połowy 1912 r. prowadził intensywną pracę jako instruktor wojskowy: zakładał drużyny „Sokoła”, organizował tajne kursy żołnierskie, podoficerskie i oficerskie dla młodzieży polskiej. W 1913 r. wraz z kolegami opracował wzory oznak i terminów harcerskich, z których wiele obowiązuje do dzisiaj. Szczególny wkład wniósł w stworzenie krzyża harcerskiego, proponując połączenie w nim wzoru krzyża maltańskiego z polskim Orderem Virtuti Militari.
Po wybuchu I wojny światowej Haller był głównym organizatorem Legionu Wschodniego powstającego we Lwowie z połączenia Drużyn Polowych „Sokoła”, Drużyn Bartoszowych i części Polskich Drużyn Strzeleckich. Pełnił funkcję dowódcy 3 Pułku Piechoty Legionów Polskich. W lipcu 1916 r. został dowódcą całej II Brygady Legionów Polskich. 15 lutego 1918 r., protestując przeciwko postanowieniom traktatu brzeskiego, wraz z podległymi mu oddziałami przebił się przez front austriacko-rosyjski pod Rarańczą i połączył się z polskimi formacjami w Rosji. Następnie dowodził 5 Dywizją Strzelców, a wkrótce całym II Korpusem. Po bitwie kaniowskiej, w której podległe mu wojsko zostało rozbite, Haller przedostał się do Kijowa i do Moskwy, gdzie stanął na czele Polskiej Komisji Wojskowej.
Po przedostaniu się do Francji (1918) na polecenie Komitetu Narodowego organizował Armię Polską (tzw. Błękitną). W 1919 r. przybył do Polski na czele 100-tysięcznej armii, która weszła w skład sił zbrojnych odrodzonej Rzeczypospolitej. Wojsko Hallera wkrótce zostało skierowane na front polsko-ukraiński.
W czerwcu 1919 r. Hallerowi zostało powierzone dowodzenie siłami osłaniającymi południową Polskę przed realnym zagrożeniem ze strony Niemiec (Front Południowo-Zachodni), a potem objęcie w posiadanie Pomorza i symboliczne zaślubienie Polski z Bałtykiem (1920).
W 1920 r. Haller przyjął funkcję generalnego inspektora Armii Ochotniczej i został członkiem Rady Ochrony Państwa. Od 3 lipca 1920 r. do 4 lutego 1923 r. przewodniczył Związkowi Harcerstwa Polskiego. W latach 1922–27 był przedstawicielem Chrześcijańskiej Demokracji w Sejmie. Po zamachu majowym został zwolniony ze służby wojskowej i przeniesiony w stan spoczynku. W 1933 r. odbył podróż do Stanów Zjednoczonych z misją udzielenia pomocy weteranom i inwalidom Błękitnej Armii.
Po wybuchu II wojny światowej przez Rumunię przedostał się do Francji. Oddał się do dyspozycji tworzącego się rządu gen. Wł. Sikorskiego. Wszedł w jego skład jako minister bez teki. Ponownie udał się do Ameryki, by zelektryzować Polonię amerykańską wezwaniem do nowej walki o ocalenie Ojczyzny. Po demobilizacji osiedlił się na stałe w Londynie. Umarł jako wygnaniec, legendarny „błękitny generał”, serdeczny rycerz niepodległości. Jego prochy wróciły 23 kwietnia 1993 r. do Polski i ostatecznie spoczęły w Kościele garnizonowym p.w. Św. Agnieszki w Krakowie.
ORDERY I ODZNACZENIA:
Order Orła Białego
Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
Wojskowy Medal Zasługi (Austro-Węgry)
Krzyż Wolności II klasy (Estonia)
Legia Honorowa II klasy (Francja)
Krzyż Wojenny (Francja)
Order Korony Włoch II klasy (Włochy)
Krzyż Wolności II klasy (Estonia)
Order św. Sawy I klasy (Jugosławia)

[za: http://general-haller.pl/bio/, data dostępu 01.06.2018]